در دنیای چاپ دیجیتال، به‌ویژه دستگاه‌های چاپ بنر، دو قطعه‌ی کلیدی وجود دارد که کمتر به آن‌ها پرداخته می‌شود اما نقشی اساسی در عملکرد دستگاه دارند: کریج (Carriage) و کریج برد (Carriage Board).
کریج همان بخشی است که هدهای چاپ روی آن نصب می‌شوند و به صورت افقی روی محور X حرکت می‌کند. این قطعه وظیفه دارد هد چاپ را به صورت دقیق و با سرعت مناسب به موقعیت‌های مختلف منتقل کند تا عملیات چاپ دقیق انجام شود.
در مقابل، کریج برد یک بُرد الکترونیکی است که روی خود کریج نصب می‌شود و درواقع رابط بین مادربرد اصلی دستگاه (Main Board) و هدهای چاپ است. این بُرد اطلاعات دریافتی از مادربرد را پردازش و آن را به هدها ارسال می‌کند.
گروه بزرگ چاپشو لیستی از بهترین فعالان حوزه تعمیرات دستگاه های چاپ و همچنین تامین قطعات ماشین آلات چاپ و تامین کننده ماشین آلات چاپ هستند را جمع آوری و در اختیار شما عزیزان گذاشته.
تعمیر و نگهداری کریج برد دستگاه بنر در مدل‌های مختلف موجود در ایران
کریج برد (Carriage Board) یکی از حساس‌ترین و مهم‌ترین قطعات الکترونیکی در دستگاه‌های چاپ بنر است که عملکرد مستقیم آن، کیفیت چاپ و سلامت هدها را تعیین می‌کند. در دستگاه‌های متداول در بازار ایران مانند جت‌ویژن، کونیکا، ساین‌جت، آگراتا، یانگ‌لی، لارج‌جت، لیماک و…، نوع برد، نحوه سیم‌کشی، و ارتباط با هدها متفاوت است. به همین دلیل، آشنایی دقیق با روش‌های تعمیر و نگهداری کریج برد برای هر مدل اهمیت حیاتی دارد.
وظیفه کریج برد در دستگاه‌های چاپ بنر
- پردازش دستورات پاشش جوهر و ارسال سیگنال‌های ولتاژ بالا به هد
- کنترل هم‌زمان چند هد (در مدل‌های 2 هد، 4 هد یا 8 هد)
- دریافت سیگنال از مادربرد و تطبیق آن با فرمت هد
- ایجاد زمان‌بندی دقیق برای پاشش رنگ با حرکت کریج
در هر نوع دستگاه، بسته به نوع هد (مانند Konica 512i، Konica 1024، Seiko، Spectra، Polaris، Xaar و…) برد مورد استفاده متفاوت خواهد بود و تعمیر آن به مهارت‌های خاص نیاز دارد.
رایج‌ترین مشکلات کریج برد در دستگاه‌های بنر
- قطع شدن مسیر ارتباطی با هد:
در اثر لرزش، گرما یا اکسید شدن اتصالات. - ارسال ولتاژ نامناسب به هد:
علت رایج سوختن هد، معمولاً مربوط به خرابی آی‌سی درایور روی کریج برد است. - آسیب دیدن مسیرهای PCB بر اثر جوهر یا نوسانات برق
- از کار افتادن سیگنال پالس یا داده‌های تصویری:
که باعث چاپ ناقص، ایجاد خطوط یا افت کیفیت می‌شود. - ریست شدن مکرر دستگاه یا عدم شناسایی هدها توسط برد اصلی
اصول تعمیر کریج برد (ویژه مدل‌های رایج در ایران)
1. عیب‌یابی دقیق با تجهیزات تخصصی
- استفاده از مولتی‌متر دقیق برای بررسی مسیرهای جریان
- تست آی‌سی‌های درایور با ابزار Hot Air و تعویض آن‌ها با نمونه اورجینال
- بررسی سیگنال خروجی LVDS و مقایسه با نمودار استاندارد
2. تعویض خازن‌های آسیب‌دیده
در بسیاری از کریج بردهای کونیکا و Seiko، خازن‌های الکترولیتی کهنه باعث اختلال در جریان ولتاژ به هد می‌شوند. تعویض خازن‌های Low ESR با نمونه باکیفیت الزامی است.
3. جایگزینی چیپ‌های فرمان پاشش (Pulse Driver IC)
در مدل‌هایی مانند Seiko یا Xaar، آی‌سی فرمان‌دهنده پاشش مهم‌ترین قطعه است و با کمترین آسیب دچار خطا می‌شود. استفاده از نمونه‌های اصل و با کیفیت بالا ضروری است.
4. اصلاح مسیرهای قطع‌شده یا سوخته
با استفاده از سیم‌های روکش‌دار مخصوص تعمیر برد (Wire Jumper) و میکروسکوپ دیجیتال، می‌توان مسیرهای قطع‌شده را با دقت بازسازی کرد.
5. استفاده از منبع تغذیه تست
برای بررسی عملکرد مستقل کریج برد، استفاده از یک پاور تست با ولتاژ قابل تنظیم توصیه می‌شود (معمولاً 42V تا 48V برای هدهای صنعتی).
نکات تخصصی در نگهداری کریج برد
- استفاده از استابلایزر و UPS با خروجی سینوسی خالص
نوسانات برق شهری در ایران بزرگ‌ترین دشمن کریج برد است. - جلوگیری از ریختن جوهر روی برد در مدل‌هایی مثل جت‌ویژن یا لارج‌جت که مخزن جوهر به‌صورت Top-Mounted طراحی شده، باید از درپوش و گارد حفاظتی برای برد استفاده شود.
- تمیزکاری ماهانه با اسپری‌های مخصوص PCB Cleaner گرد و غبار، جوهر خشک‌شده، و چربی هوا باعث اتصال کوتاه و اُکسیداسیون می‌شود.
- تست سالیانه برد با برد تستر مخصوص این ابزار در شرکت‌های واردکننده موجود است و عملکرد ولتاژ و دیتا را شبیه‌سازی می‌کند تا قبل از نصب روی دستگاه تست شود.
- نگهداری در شرایط دمایی استاندارد دمای زیاد داخل هدکَپ یا ریل کریج، مخصوصاً در تابستان، باعث تخریب تدریجی ICها و فیبر برد می‌شود. نصب فن و تهویه مناسب در محفظه کریج ضروری است.
نکته مهم درباره بردهای High Copy
کریج بردهای های‌کپی (High Copy) در بازار ایران بسیار زیاد شده‌اند. اگرچه قیمت پایین‌تری دارند، اما:
- از قطعات درجه‌دو چینی استفاده می‌کنند
- طول عمر پایین‌تری دارند
- بعضاً باعث سوختن هد می‌شوند
- در بعضی مدل‌ها حتی با Firmware دستگاه سازگاری کامل ندارند
توصیه اکید: فقط از بردهای اورجینال یا High Quality Grade A استفاده کنید و از خرید بردهای بی‌نام یا بدون شماره فنی خودداری کنید.
علائم خرابی کریج برد چیست؟
اگر دستگاه چاپ بنر شما دچار یکی از مشکلات زیر شود، احتمال خرابی کریج برد بالاست:
- چاپ ناقص یا پریدگی رنگ در یک یا چند کانال رنگی
- نمایش خطای Communication یا Data Error روی پنل دستگاه
- حرکت‌های نامنظم یا لرزش در کریج هنگام چاپ
- سوختن ناگهانی هد بدون دلیل ظاهری
- توقف چاپ بعد از چند متر چاپ پیوسته
نکات کلیدی برای انتخاب و نگهداری کریج برد
اگر به‌عنوان اپراتور یا صاحب دستگاه بنر با موضوع خرید یا تعویض کریج برد مواجه شدید، این نکات را جدی بگیرید:
- مدل دقیق برد باید با مدل دستگاه و هد چاپ سازگاری کامل داشته باشد. برای مثال کریج برد مخصوص هد کونیکا ۵۱۲ با مدل هد آی‌اس‌اس یا زار ۳۸۲ کاملاً متفاوت است.
- برندهای معتبر مانند Infinite، Focus و GZ کیفیت بسیار بالاتری نسبت به برندهای متفرقه دارند.
- حتماً از استابلایزر برق مناسب برای دستگاه چاپ بنر استفاده کنید تا نوسانات برق به کریج برد آسیب نرساند.
- تمیز نگه‌داشتن محیط هد و کریج باعث جلوگیری از انباشت گرد و غبار و جوهر خشک‌شده روی برد می‌شود که یکی از عوامل اصلی اتصال کوتاه است.
تفاوت بین کریج برد و مادر برد دستگاه چاپ بنر
برخی از کاربران دستگاه‌های چاپ بنر تصور می‌کنند کریج برد همان مادربرد است؛ درحالی‌که:
- مادربرد فرمان‌های اصلی چاپ، کنترل حرکت رول‌ها، تنظیمات منو و اطلاعات نرم‌افزاری را مدیریت می‌کند.
- کریج برد صرفاً اطلاعات مربوط به پاشش جوهر و کنترل هد را اجرا می‌کند.
درواقع، مادربرد شبیه به CPU مرکزی و کریج برد مانند کارت گرافیک اختصاصی هدهاست!
سخن پایانی: ارزش یک کریج برد سالم
اگر کیفیت چاپ بنر برایتان مهم است، اگر نمی‌خواهید هر ماه یک هد چند میلیون تومانی را تعویض کنید، یا اگر به دنبال افزایش عمر دستگاه چاپتان هستید، حتماً به وضعیت و کیفیت کریج برد دستگاه بنر توجه کنید.
این قطعه‌ی به‌ظاهر کوچک، تأثیری بزرگ در آینده‌ی چاپ شما دارد.
