چاپ ریسو چیست؛ راهنمای جامع مزایا، هزینه، طرز کار و تفاوت آن با چاپ دیجیتال و افست

چاپ ریسو یکی از روش های چاپ پرسرعت و اقتصادی است که در دسته «استنسیل دیجیتال» قرار می گیرد. این تکنولوژی که توسط برند ژاپنی RISO Kagaku توسعه داده شد، از دهه 80 میلادی تا امروز یکی از مهم ترین گزینه ها برای تولید چاپ های تیراژ متوسط با کیفیت قابل قبول بوده است.

برخلاف چاپ دیجیتال که هر برگ را به صورت مستقل چاپ می کند، چاپ ریسو از مستر (کلیشه دیجیتال) استفاده می کند؛ بنابراین هزینه هر برگ با افزایش تیراژ کاهش چشمگیر پیدا می کند و همین ویژگی باعث شده ریسو در بازارهای اداری، آموزشی، سازمانی و حتی برخی استودیوهای هنری جایگاه خود را حفظ کند.

در صنعت چاپ ایران نیز ریسو علاوه بر کاربردهای اداری، در چاپخانه ها برای نسخه گیری سریع فرم ها، چاپ تکرار شونده، کپی فوری، چاپ تراکت های ساده، نسخه های داخلی کارخانه ها و فرم های انبارداری بسیار رایج است.

این مقاله یک بررسی کامل از چاپ ریسو ارائه می دهد: ساختار، ویژگی ها، محدودیت ها، تفاوت با سایر روش های چاپ مدرن و کلاسیک، ساختار هزینه، عملکرد جوهر، دستگاه های موجود و مقایسه تخصصی با افست، دیجیتال، فلکسو، فلتبد، هلیوگراور، تامپو، سیلک و سابلیمیشن.

برای دسترسی به فعالین چاپ ریسو در سراسر کشور میتوانید به صفحه چاپ ریسو مراجعه کنید.

---

مزایا و معایب چاپ ریسو

مزایای چاپ ریسو

1. سرعت فوق العاده در چاپ انبوه

دستگاه های ریسو می توانند بین 120 تا 190 برگ در دقیقه چاپ کنند. دلیل این سرعت:

• وجود درام ثابت که جوهر را بدون توقف منتقل می کند (درام (Drum) یک استوانه بزرگ است که هنگام چاپ بدون توقف می‌چرخد.)
• عدم استفاده از گرما و چرخه فیوزینگپ (در چاپگرهای لیزری یا دیجیتال، بعد از اینکه تونر یا جوهر روی کاغذ نشسته، باید با گرما و فشار روی کاغذ “ثابت” شود تا به آن بچسبد و پاک نشود. به این مرحله می‌گویند چرخه فیوزینگ.)
• عدم نیاز به توقف برای خشک شدن جوهر

به همین دلیل ریسو در دسته سریع ترین چاپ های کاغذی قرار می گیرد.

2. هزینه چاپ بسیار اقتصادی در تیراژ متوسط و بالا

هزینه چاپ شامل دو بخش است:

• هزینه ساخت مستر ( پولی که برای تهیه استنسیل، همان شابلون نازک مخصوص هر رنگ که طرح از طریق سوراخ‌های آن روی کاغذ منتقل می‌شود، در چاپ ریسو پرداخت می شود.)
• هزینه بسیار کم جوهر

با افزایش تیراژ، هزینه هر برگ به شدت کاهش می یابد و حتی می تواند تا یک دهم چاپ دیجیتال برسد.

3. مصرف انرژی بسیار پایین

چاپ ریسو چون چاپ سرد (Cold Print) است، انرژی کمی مصرف می کند:

• مصرف انرژی ریسو حدود 20 درصد چاپ دیجیتال است
• بدون حرارت
• عمر قطعات بیشتر و استهلاک کمتر

4. طول عمر بالا و نیاز کم به سرویس

به دلیل مکانیزم ساده:

• خرابی کم
• قطعات ثابت
• بدون فیوزینگ و هیتر

5. چاپ روی کاغذهای ارزان

به دلیل چاپ سرد، می توان روی این کاغذها چاپ کرد:

• 60 گرم
• 70 گرم
• کاغذ بازیافتی
• کاغذ تحریر معمولی

این ویژگی باعث شده برای فرم های آموزشی و اداری بسیار مناسب باشد.

---

معایب چاپ ریسو

1. محدودیت کیفیت در تصاویر

دو مشکل اصلی:

• عدم توانایی در چاپ فتوگرافیک
• ضعف در گرادیانت و نواحی سایه روشن

متن عالی، عکس متوسط تا ضعیف.

2. محدود بودن تعداد رنگ ها

هر رنگ نیاز به یک درام و یک مستر جدید دارد.

3. دقت پایین رجیستر دو رنگ

در چاپ چند درامی، همترازی رنگ ها گاهی دقیق نیست.

4. محدودیت در نوع کاغذ

کاغذهای بالای 180 گرم معمولا مناسب ریسو نیستند.

5. نیاز به مستر برای هر طرح

در تیراژ خیلی پایین، هزینه مستر باعث می شود چاپ دیجیتال مقرون از صرفه تر باشد.

---

ویژگی ها و محدودیت های تخصصی چاپ ریسو

ویژگی های فنی

1. تکنولوژی چاپ استنسیل دیجیتال

فرآیند به این ترتیب است:

• فایل → ساخت مستر
• مستر ریز سوراخ می شود
• درام جوهر را از پشت مستر انتقال می دهد

2. سیستم درام

در هر درام تنها یک رنگ وجود دارد.
مدل های دو درامی مانند سری MZ قابلیت چاپ دو رنگ در یک پاس را دارند.

3. ساخت سریع مستر

بین 20 تا 30 ثانیه زمان نیاز دارد.

4. انتقال جوهر

بدون حرارت و فقط با فشار یکنواخت انجام می شود.

محدودیت ها

• عدم امکان چاپ روی PVC، متالایز، لمینیت، مقواهای ضخیم
• نبود کنترل دقیق رنگ مثل CMYK
• مناسب نبودن برای پوسترهای هنری چند رنگ
• عدم امکان چاپ UV یا متریال خاص

---

کاربردهای چاپ ریسو

کاربردهای صنعتی و سازمانی

• گردش کار داخلی کارخانه ها
• چاپ فهرست ها و فرم های QC
• چک لیست خط تولید
• فرم های انبارداری

کاربردهای آموزشی

• چاپ جزوه
• چاپ آزمون
• تمرین، تکلیف، و برگه های درسی

کاربردهای تبلیغاتی سبک

• تراکت تک رنگ
• بروشور ارزان
• لیبل کاغذی ساده

کاربردهای هنری

در سال های اخیر، ریسو در طراحی گرافیک و آرتیست بوک ها محبوب شده است.

---

هزینه چاپ ریسو

عوامل موثر

• هزینه مستر
• تیراژ
• تعداد رنگ
• نوع کاغذ
• مهارت و سرعت اپراتور

ساختار قیمت گذاری

• زیر 200 نسخه: مقرون به صرفه نیست
• تیراژ 300 تا 5000: ایده آل
• بالاتر از چند ده هزار: بسیار اقتصادی

مقایسه قیمت

• 60 درصد ارزان تر از چاپ دیجیتال
• حدود 20 درصد گران تر از افست در تیراژ خیلی بالا
• ارزان تر از سیلک، تامپو، هلیو و فلتبد

---

طرز کار چاپ ریسو (مکانیزم داخلی)

1. ورود فایل و پردازش
   دستگاه فایل را با رزولوشن 300 تا 400 DPI به حالت مونوکروم تبدیل می کند.
2. ساخت مستر
   با لیزر یا حرارت، سوراخ های ریز روی مستر ایجاد می شود.
3. نصب مستر روی درام
   مستر دور درام قرار می گیرد.
4. تزریق جوهر
   جوهر از پشت مستر عبور داده می شود.
5. عبور کاغذ
   کاغذ بدون توقف زیر درام حرکت می کند.
6. خروج و خشک شدن
   چون حرارتی وجود ندارد، خشک شدن تقریبا آنی است.

---

دستگاه های ریسو در ایران و جهان

برندهای اصلی

ریسو تقریبا تنها تولیدکننده جهانی دستگاه های استنسیل دیجیتال است.
برندهایی مثل Duplo و Ricoh دستگاه های مشابه تولید می کنند.

سری های مهم ریسو

سری	ویژگی	کاربرد
SF	پیشرفته و سریع	چاپ حرفه ای
GD	ترکیبی با جوهرافشان	چاپ اداری
MZ	دو درام	گرافیک و هنری
EZ / RZ	اقتصادی	مدارس و چاپخانه های کوچک
RN/RP/RC/GR	قدیمی تر	بازار ایران

وضعیت ایران

در ایران عمدتا مدل های قدیمی تر موجود است:

• GR
• RP
• RN
• RC
• RZ

با وجود دست دوم بودن بسیاری از دستگاه ها، دوام بالا باعث شده هنوز کارایی داشته باشند.

---

کاربرد چاپ ریسو در صنایع

۱. آموزش و مدارس

• چاپ کاربرگ‌ها، فرم‌های آموزشی، جزوه‌ها و بروشورهای آموزشی

• چاپ سریع و ارزان برای تیراژ متوسط کلاس‌ها یا مدارس

۲. نشر و هنر

• چاپ کتابچه‌های هنری، آرت‌بوک، زینک‌بوک و کمیک‌های مستقل

• تولید پوسترهای هنری و نمایشگاهی

• چاپ محدود پروژه‌های گرافیکی تجربی که به سبک و بافت خاص نیاز دارند

۳. تبلیغات و بازاریابی

• چاپ پوستر، کارت دعوت، کارت پستال و بروشور تبلیغاتی

• تولید محصولات تبلیغاتی خلاقانه برای برندها، مثل استیکر و دفترچه‌های کوچک

۴. صنایع فرهنگی و اجتماعی

• انتشار نشریه‌های مستقل، روزنامه‌ها یا فضاهای فرهنگی کوچک

• پروژه‌های اجتماعی و اطلاع‌رسانی که نیاز به چاپ سریع با هزینه کم دارند

۵. طراحی و استودیوهای خلاق

• چاپ نمونه‌کارهای گرافیکی و نمونه رنگی برای مشتریان

• تولید محصولات محدود با استایل دست‌ساز و منحصر به فرد

۶. بسته‌بندی و محصولات کوچک

• چاپ لیبل، کارت و برچسب‌های محدود

• مناسب برای کالاهای هنری یا خلاقانه که تیراژ بالای صنعتی نیاز ندارند

---

تفاوت چاپ ریسو با چاپ دیجیتال و افست

مقایسه با دیجیتال

معیار	ریسو	دیجیتال
کیفیت	متوسط	عالی
هزینه	بسیار کم در تیراژ بالا	ثابت
سرعت	بسیار بالا	محدود
رنگ	محدود	نامحدود

مقایسه با افست

معیار	ریسو	افست
هزینه شروع	کم	زیاد (زینک)
تیراژ ایده آل	300–5000	5000 تا میلیون
کیفیت	متوسط	بالا
رنگ	محدود	CMYK
زمان آماده سازی	کم	زیاد

---

جوهر ریسو

ویژگی ها

• پایه روغن
• چسبندگی عالی
• بدون نیاز به حرارت
• ویسکوزیته بالا
• ماندگاری زیاد

رنگ های موجود

مشکی، آبی، قرمز، سبز، ارغوانی، نارنجی، طلایی
و رنگ های خاص هنری در برخی استودیوها.

تفاوت جوهر ریسو با دیگر چاپ ها

• دیجیتال: تونر پودری، نیاز به حرارت
• افست: روغنی با پودر خشک کن
• فلکسو: پایه آب یا UV
• هلیو: حلالی
• سابلیمیشن: حرارتی
• فلتبد UV: خشک شدن لحظه ای

---

چاپ ریسو گزینه ای ایده آل برای چاپ های

• تیراژ متوسط تا بالا
• تک رنگ یا چند رنگ ساده
• فرم های اداری
• تراکت ارزان
• جزوات آموزشی
• نسخه گیری سریع

اگرچه جایگزین افست یا دیجیتال در کیفیت نیست، اما در سرعت، هزینه، سادگی و قابلیت تکرار، یکی از بهترین تکنولوژی های چاپ کاغذی محسوب می شود.